Na 24 jaar is daar
'Geschiedenis van Weesp Deel II'
WEESP - Het is het standaardwerk over Weesp, het boek 'De Geschiedenis van Weesp' van Aukje Zondergeld. In de herfst verschijnt deel twee. Na 24 jaar. Het is nu een samenwerking met haar man Gjalt Zondergeld.
door Christian Pfeiffer
Ze zitten samen aan de tafel. Hun huis aan het Herensingel ademt Weesp. Rechts hangt een reproductie van de bekende prent uit het Rijksmuseum 'Aanval op Weesp door de Pruisische troepen' uit 1787. Overal boeken, kranten en andere stapels papier. Gjalt en Aukje Zondergeld: we kunnen wel stellen dat er niemand meer over de geschiedenis van Weesp weet dan dit echtpaar.
Gjalt Zondergeld
Gjalt Zondergeld is ruim twintig jaar docent Nieuwste Geschiedenis aan de Vrije Universiteit geweest en raakte tijdens zijn lessen soms expres verzeild in Weesp. Zo liet hij zijn studenten eens Weesp tijdens de Tweede Wereldoorlog onder de loep nemen. Verder zette hij zich als actievoerder regelmatig in voor Weesp. Hij was onder meer de voorman van de opgeheven Vereniging tot Behoud van Karakteristiek Weesp. Van zijn hand verscheen het boek 'Ons Socialisme Uw Toekomst' over het Nederlands Arbeids Front, van 1942 tot 1945 de enige toegestane vakcentrale.
Aukje Zondergeld
Aukje Zondergeld stond in de jaren 70 aan de basis van het Weesper gemeentearchief en was jarenlang conservator van het gemeentemuseum. Het museum groeide onder haar leiding uit tot wat het nu is. Aukje Zondergeld won onder meer de Weesper Cultuurprijs voor haar werk. In 2006 promoveerde zij op haar proefschrift 'Twee eeuwen armenzorg in Weesp (1590-1822)', een werk waaruit blijkt dat Weesp eeuwenlang een sociale stad was.
Deel I
In 1990 verscheen 'De Geschiedenis van Weesp' van de hand van Aukje Zondergeld. Een standaardwerk voor iedereen die geïnteresseerd is in Weesp. "Tijdens mijn werk in de eerste dagen van het Gemeentearchief kwam ik zoveel interessants tegen. Je moet je voorstellen: dat was in de fietsenkelder van het stadhuis. Het archief was grotendeels nog ongeordend", zo vertelt ze. "Steeds werden delen van de geschiedenis van Weesp opgeschreven. Soms op verzoek, soms omdat het een specifiek interessegebied was. Maar een echt boek over het ontstaan en de geschiedenis van Weesp was nooit gemaakt."
Langzaam begon het idee te ontstaan van een boek waarin de hele Weesper geschiedenis zou staan opgeschreven. Na jaren onderzoek kwam dat boek er in 1990. 'Weesp vanaf de prehistorie tot de moderne tijd', zo is de ondertitel van het boek. 'De Geschiedenis van Weesp' houdt echter op in 1850 met de komst van cacaofabrikant Van Houten.
Vervolg
Nu komt er een vervolg. 'De Geschiedenis van Weesp deel II'. Het boek behandelt de periode van 1850-1945. Bijzonder, want toen het eerste boek verscheen was het helemaal niet zo duidelijk dat er een vervolg zou komen. Eerlijk is eerlijk, er werd wel op straat om gevraagd, en ook de uitgever zag het idee wel zitten, maar het interessegebied van Aukje ligt meer in de oude tijd.
Bij Gjalt Zondergeld is dat eigenlijk precies andersom. Hij was jarenlang docent Nieuwste Geschiedenis aan de Vrije Universiteit. "Maar ik had mijn handen vol met andere uitgaven", zo vertelt hij. Een lezing bij de tennisclub over Weesp in de twintigste eeuw, een paar jaar geleden, bracht verandering in de zaak. Het idee om samen een vervolg te maken ontstond.
Veranderingen
Weesp van 1850 tot 1945: een zeer gespecificeerde periode. 1850 markeert het begin van de moderne periode met de komst van cacaofabrikant Van Houten naar Weesp en 1945 is het eindpunt: de bevrijding van Weesp. Het wordt een heel ander boek dan deel één. Uit de recentere geschiedenis is meer bewaard gebleven en de onderwerpen zijn ook heel anders. Nederland, en Weesp, maakten de industriële revolutie door, de eeuwwisseling, de Eerste Wereldoorlog, de economische crisis en de Tweede Wereldoorlog. Het zorgde voor enorme veranderingen in het dagelijks leven.
Aukje: "Er gebeurt dan zo veel in Weesp: scheuringen binnen de kerken, de opkomst van het socialisme, de industriële ontwikkelingen in Weesp, de stadsuitbreidingen en de verslechterende woonomstandigheden", zo somt ze snel op. "Voorbeeld: in 1904 is er een onderzoek naar de woonomstandigheden in Weesp gedaan. Die waren erbamelijk slecht. Water tot de enkels, huizen in de Vorsselmanstraat zonder toiletten, afval in de goot. Als gevolg daarvan waren er veel ziekten, zoals cholera."
Verzuiling
Maar ook de verzuiling, de opkomende gezondheidszorg en het rijke verenigingsleven van Weesp komen aan bod. Door de verzuiling had Weesp allerlei verenigingen die elk weer bij hun eigen geloofsstroom hoorden: van voetbal tot toneel. De lezer wordt meegenomen naar de economische crisis van de jaren 30 en het feest dat in 1913 werd gevierd omdat Nederland een eeuw was bevrijd van de Fransen. Ook neemt in die periode de interesse in de politiek toe, vrouwen krijgen stemrecht en de gemeenteraad gaat een belangrijkere rol vervullen. "We hebben stukken in het boek zitten over ruzies in de gemeenteraad", zo vertelt Aukje. Kranten schrijven in die tijd complete verslagen van de raadsvergaderingen: een welkome bron van informatie. De komst van cacaofabrikant Van Houten is een logisch begin van het boek. Het luidt een periode in waarin Weesp tot bloei komt en door de fabriek zelfs enige tijd wereldfaam geniet.
Co-productie
Omdat het interessegebied van Aukje wat meer in de vroege periode ligt en Gjalt meer van de twintigste eew is, is het boek ook grofweg zo ingedeeld. Ze hebben natuurlijk wel elkaars stukken gelezen en waar nodig aangevuld. Het is dus een echte coproductie waar jaren en jaren aan onderzoek in zit, maar de lezer begint bij Aukje en eindigt met Gjalt.
Bevrijding
1945 is expres als eindpunt genomen. "We hadden aanvankelijk het plan om door te gaan tot 2000, maar daarmee was het boek enorm veel dikker geworden", zo vertelt Aukje. "De bevrijding is een duidelijk kantelmoment, ook in de Nederlandse geschiedenis. Het is altijd voor en na de oorlog. Voor ons een mooi moment om te stoppen. We nemen de bevrijding van Weesp en de zuivering van de stad van alle foute mensen nog mee en dan houdt het boek op", aldus Gjalt. Dat biedt ruimte voor een deel 3, maar eerst focust het echtpaar zich op dit boek.
Inschrijven
De voorinschrijving is vorige week van start gegaan bij de BoekenArk. Weespers die nu intekenen op het boek krijgen korting. Voor de feestdagen moet 'De Geschiedenis van Weesp Deel II' in de winkel liggen. Overigens komt het uiterlijk van het boek overeen met Deel I. Deel II wordt iets dikker (ongeveer 300 pagina's). Voorop prijkt het blauwe tegeltableau van de eerste fabriek van Van Houten aan de Oudegracht.