De tijden veranderen en vergen nieuwe verhoudingen
BUSSUM - Rob Elenbaas is nu 81 jaar. Dat is oud, maar hij bewijst dat je ook op die leeftijd nog heel fel en actief kunt zijn, creatief ook en betrokken bij de samenleving. Vroeger was hij distributeur van de Volkskrant en pakketpost. Een pietje-precies zonder smoesjes als er iets fout ging.
BUSSUM - Hij las zijn de kranten zelf ook zorgvuldig en blijkt iemand die overal lessen uit trekt. Vorig jaar november richtte Elenbaas als lid van het bestuur van de Ouderenpartij Noord-Holland een onafhankelijk partijtje op in Bussum. "Niet omdat we de agenda van VijftigPlus willen uitdragen, maar omdat er een echte Bussumse politiek moet worden ontwikkeld."
Dat is waar, lokale belangen zijn tegenwoordig in elke gemeente weer anders. De samenstelling van de bevolking verschilt vaak onderling en ook de middenstand en de rijkeren in een gemeente hebben soms totaal verschillende opvattingen en belangen. Maar die belangen vallen vaak weg als mensen de drempel naar de ouderdom over zijn gegaan. "Ik heb geen kritiek op het gemeentebestuur. Ze doen het heel aardig, hoor. Maar de tijden veranderen en vergen nieuwe verhoudingen. We hebben in Bussum meer dan gemiddeld veel ouderen en daar moet wat meer voor worden geregeld."
Ouderdom
Zijn werkkamer is bezaaid met papieren, folders, krantenartikelen en boekjes. Maar het archief in zijn hoofd is keurig opgeruimd en op datum vastgelegd. "De ouderdom heeft veel nadelen, maar het grote voordeel is dat je heel veel mensenkennis en levenservaring hebt opgedaan. Bij mij zijn een paar pijpen rond mijn hart en een klep vervangen. Ik zie dat als een geslaagde loodgietersklus en voel me weer prima. Ik kan het bestuur wel aan."
Elenbaas is een typisch voorbeeld van een man die als gevolg van de oorlog nooit tot zijn recht heeft kunnen komen. "Ik wilde eigenlijk ingenieur worden, net als mijn vader, maar de tijd in het Jappenkamp heeft me de das omgedaan. Na onze repatriëring naar Nederland en mijn diensttijd kon ik niet meer gaan studeren. Regels en voorschriften belemmerden me. Toen heb ik bijgetekend als officier bij de luchtmacht waar ik bij de inlichtingendienst werkte. Dat was mijn niveau qua ervaringen en eigenschappen. Ik kon er alles in kwijt wat ik al had geleerd. Dat was ook de mooiste tijd van mijn leven, een periode die ik in mijn burgerbestaan nooit meer heb mogen herhalen." Het klink spijtig. Zo ging dat vroeger ook, net als nu: geen titels of diploma's, geen passende arbeid als slimmerik met een geoefend oog voor menselijk gedrag. "Ik was een katjang die er in het kamp en daarna in de bersiaptijd op uit werd gestuurd om eten binnen te halen. Een eervolle klus. Maar hier in Nederland was ik niet veel waard. Ik heb altijd problemen gehad met zogenaamde meerderen. Ik heb pas respect voor ze als ze waarmaken wat ze pretenderen en wat ze beloven. Als bestuurders gezag aan hun opleiding ontlenen word ik sceptisch."
Elenbaas heeft zijn kennis van maatschappelijke ontwikkelingen dus langs de koude grond opgedaan. "In die eerste jaren na de oorlog was werkloosheid een schande; stempeltjes halen en zo daar had ik geen zin in. Dus nam ik alles aan wat ik aangeboden kreeg. Dan merk je dat de meeste burgers zich alleen inspannen voor het bereiken van een hogere positie en meer inkomen." Hij zag en ziet dat streven anders. "Gezag bouw je op door open te staan voor mensen en goed te luisteren en daarna te kijken hoe ze het in de praktijk brengen. Ik heb lang gewerkt als assistent-bedrijfsleider in een schoenenwinkel in Laren. Daar begin je low profile: kritische vrouwen mooie schoentjes verkopen met leuke hakjes en sierlijke bandjes. Dat moet je leren en ook leren aanvoelen. Ik ben daar na acht jaar weggegaan omdat ik werd besodemieterd toen ik een aanbod kreeg van een productiebedrijf in de amusementssector. Mijn baas bood me toen ineens 50% opslag als ik wilde blijven. Daar werd ik bloedlink over, hij had me dus al die tijd tekort gedaan."
Opportunisme
Zo'n conclusie kan alleen een man trekken die niet aan opportunisme doet. "Ja, dat zeggen meer mensen, maar er moest wel wat te eten op de plank komen. Dus ik ging. Ik was inmiddels in Schotland getrouwd met Mieke. Ze kwam uit een goed katholiek milieu en haar vader weigerde mij als echtgenoot. Maar ze stond achter me, we kregen vijf kinderen en waren kort geleden 58 jaar getrouwd. Het geheim daarvan is dat ik een vrouw als gelijkwaardig ervaar en zie. Gelijk werk, gelijk loon. Mijn vrouw en ik hebben onze toko altijd samen gerund.
Hier vanuit huis zijn we samen met een klein bedrijfje gestart nadat ik ook nog een baan had bij een reclamebureau. Daar heb ik weer veel geleerd wat me van pas is gekomen. Ik ruik meteen onraad en steek dan mijn voelhorens uit." Elenbaas is iemand die een 'éducation permanente' heeft doorlopen, een praktische training met beide voeten in de blubber van het moderne bedrijfsleven. Aan dat soort mensen is de laatste tijd steeds meer behoefte. "Daarom ga ik me in deze nieuwe partij ook bezighouden met vormen van onrecht. Vrouwen krijgen nog steeds beduidend minder pensioen dan mannen. Dat is gewoon te gek voor woorden. En ouderenwoningen, daar ik ga ik ook achteraan."
Als Elenbaas ontdooit en los komt, is hij niet meer te stuiten. Inspiratie is iets heel moois. Als mensen zich kunnen laten begeesteren dan bloeien ze op. Ook op hogere leeftijd. Elenbaas is er zo een. Als een cactus die met water wordt besprenkeld. Na lang aarzelen en uitstellen trekt hij een A4'tje tevoorschijn uit de berg papieren met een kort lijstje van de onderwerpen waarmee de Gooise Ouderen Partij binnenkort naar buiten komt. Niet alleen gaan die hoge schouders naar beneden, zijn ogen beginnen te schitteren van ambitie en passie. Alle achterdocht is verdwenen. Hij is 'on the road again' en lijkt vijftien jaar jonger. Dat zijn magische momenten in iemand van zijn leeftijd met het imago van oudere ouderen. Ze bewijzen dat mensen die het naar hun zin hebben en zich begrepen voelen bergen kunnen verzetten en kastelen kunnen bouwen. Op elke leeftijd.
Missie
Het programma van de partij wordt aangekondigd als een missie. Een passende oproep om oudere mensen weer net zo serieus te nemen als vroeger, toen ze het nog voor het zeggen hadden. Mensen op leeftijd zijn grijzer en meer verkreukeld, maar tegenwoordig behoorlijk assertief. Minder gezagsgetrouw ook. Ze moeten nu ook op hoge leeftijd op hun tellen passen in deze crisis. De veelgeprezen marktwerking is ten dele mislukt omdat de boel niet scherp in de gaten werd gehouden. Daar moeten ouderen vaak op worden gewezen door een ter zake kundige insider. Iemand als Elenbaas, bijvoorbeeld. Die nieuwe Ouderenpartij bemensen met leeftijdgenoten is daarom niet zo'n slecht plan. "Als het maar geen opportunisten zijn. Of mensen met kapsones. Wat heb je daar aan als je boven de vijfenzestig bent en je je bestaan op orde hebt?" In het programma zijn de speerpunten kort en helder onder woorden gebracht. Geen uitweidingen en vage beloftes of zielige klachten. Gestreefd wordt naar een ruimte waarin senioren samen kunnen komen om meer betrokken te raken bij de stroming op de nieuwe markt van mensen met een verzilverd verleden. En geld waarmee ze jongeren mee aan het werk kunnen helpen. "Dat is een belangrijk punt", zegt Elenbaas met opgeheven vinger. Elk agendapunt gaat ook over de noodzaak om jongeren te betrekken in activiteiten. "Ik heb vijf kinderen en die hebben me geleerd hoe moeilijk het werkende bestaan tegenwoordig is geworden. Wij moeten er ook in politiek opzicht naar streven om bijvoorbeeld die ouderenwoningen te laten bouwen door de werkloze jongeren in die sector. Gesplitste villa's zijn daar heel geschikt voor. Ook in de zorg zijn eerder méér dan minder handen nodig. Die handen ga ik er weer bijhalen. We zullen de kosten van de thuiszorgers anders moeten verdelen, maar we moeten ze wel aan het werk houden."
Een oproep voor meer mensen aan het werk staat er gelukkig ook in, want bijna elke oudere is ook een ouder en grootouder. Er is zelfs een agendapunt over de noodzaak van duurzaamheid, duurzame energie en duurzame materialen. Uitbreiding van de fietspaden hoort daar bij en het schoonvegen van de stoepen als het buiten koud is en gevaarlijk glad. "De vele ongelukken in die maanden belasten de hardwerkende burger meer dan de kosten van een oproep om stoepen te laten vegen door bijvoorbeeld scholieren, in ruil voor een heitje of zoiets."
Bijdragen
Rob Elenbaas bewijst in ons gesprek dat een terugblik op een lang leven nog veel kan bijdragen aan het overeind houden van voorzieningen in deze tijd vol onverwachte, voldongen en vervelende feiten. Hij is superflexibel in het oppakken van voorbeelden uit het verleden en toekomstgerichte plannen. Als hij de kans krijgt dan kan hij een welkome aanvulling zijn op de gemeenteraad. Een nuttige backbencher. Niet om de bekende partijen te blokkeren of te intimideren, maar als ondersteuning van de meest zinvolle beslissingen. Die overstijgen oude tegenstellingen: "Na je pensioen vallen die weg. Je komt dan in een nieuwe fase van je bestaan terecht en zit dan met hele andere noden en hulpvragen.
Daar kunnen we op wijzen en onnodige kosten drukken door een betere organisatie rond die groter worden groep." Als de leeftijd van veertig jaar tegenwoordig het dertig van vroeger is en vijftig het veertig van toen, dan is deze vitale tachtiger de vijfenzestiger van nu! En, Deo Volente, heel bruikbaar in de Bussumse politiek.