Comenius en Rembrandt ontmoeten elkaar in Naarden
Dit jaar wordt het 350ste sterfjaar van Rembrandt geëerd in het Comenius Museum. Centraal staat een kopie van het portret van Comenius geschilderd door Rembrandt.
NAARDEN Curatoren Maud Arkesteijn en Henk Roos van het Comenius Museum vertellen over het ontstaan van de tentoonstellingen 'Rembrandt en Comenius' en 'Kijk Comenius'.
In het museum hangt een kopie van het portret van Comenius dat Rembrandt in 1660 in zijn atelier in Amsterdam heeft geschilderd. Maud vertelt dat professor Ernst van de Wetering tijdens het Rembrandt Research Project onderzoek heeft gedaan naar de originaliteit van de schilderijen van Rembrandt uit de zeventiende eeuw. "Tijdens dat onderzoek bleek dat sommige schilderijen die aan Rembrandt waren toegeschreven, geschilderd zijn door leerlingen. Ook waren er schilderijen waarvan gedacht werd dat ze geschilderd waren door zijn leerlingen, maar na het onderzoek van Van de Wetering toch van Rembrandt bleken te zijn."
Portret van een oude man
"Ook werd het originele portret van Comenius, dat in het Uffizi museum in Florence hangt, in het project meegenomen. Men wist namelijk niet dat het portret van Jan Amos Comenius was. Het schilderij werd eeuwenlang 'Portret van een oude man' genoemd. Tijdens het onderzoek is toen vastgesteld dat het portret van Comenius was en daarna is het schilderij gerestaureerd. Het is fantastisch dat een kopie van dit schilderij in ons museum hangt en daarom is er ook de tentoonstelling 'Rembrandt en Comenius', zodat iedereen 'de trots uit 't Gooi' zelf kan bewonderen."
Uniek kunstwerk
Door toeval is de kopie in het museum terechtgekomen. "Ik was in 2010 aan het googelen voor een schilderij voor mijn dochter en kwam toen het portret van Comenius tegen. Ik heb de antiquair gebeld om te vragen wat de prijs was. Hans van der Linde, directeur van het museum, is langsgegaan bij de antiquair in Eindhoven en heeft de kopie voor een aantrekkelijk bedrag kunnen kopen. Daarna heb ik contact gezocht met Ernst van de Wetering om te vragen of hij langs wilde komen om het schilderij te bekijken. Er is toen een stukje van de onderlaag afgehaald en opgestuurd naar een laboratorium om te kijken uit welke periode de kopie kwam. Uit het onderzoek bleek dat het gemaakt is in de twintigste eeuw. Ook hebben we de heren van het Rembrandthuis uitgenodigd en zij waren heel enthousiast. Ze vertelden ons dat het wel gerestaureerd moest worden en dat is ook gebeurd. Geweldig dat we op deze manier aan dit unieke kunstwerk zijn gekomen."
Kom 'de trots uit 't Gooi' zelf bewonderen
Blijven speuren
"We weten alleen nog steeds niet wie de kopie heeft geschilderd", aldus Henk. "Wij vermoeden dat het geschilderd is door de Russische schilder-kopiist en restaurateur Nicholas Lochoff. Maar we blijven speuren om zeker te weten of hij de schilder is. Zo niet, dan gaan we weer verder met het onderzoek."
Comenius naar Amsterdam
Rembrandt heeft het origineel geschilderd in zijn atelier aan de Rozengracht in 1660. Comenius is in 1656 naar Amsterdam gekomen op uitnodiging van kunstliefhebber Laurens de Geer, die woonde aan de Keizersgracht 123 in het 'Huis met de Hoofden'. Daar heeft Comenius een tijdje gelogeerd en daarna is hij gaan wonen aan de Egelantiersgracht. Comenius heeft zijn eigen uitgeverij opgezet om zijn boeken uit te geven. "De heren woonden vier straten van elkaar vandaan en ik denk dat ze het goed samen konden vinden. Allebei alleen, molenaarszonen en belangstelling voor drukkunsten en filosofie. Rembrandt is overleden in 1669 en Comenius een jaar later."
Bij 'Rembrandt & Comenius' staat de kopie centraal en bij de tentoonstelling 'Kijk Comenius' wordt de verzameling getoond van alle mogelijke portretten van Comenius, zoals tekeningen, boeken, legpenningen en een biljet van 200 kronen met het gezicht van Comenius en op de achtergrond de Vesting van Naarden.
Twee lezingen
De tentoonstellingen zijn te zien tot en met 15 september. Henk Roos geeft op zondag 21 juli een lezing over 'Rembrandt en Caravaggio'. Tijdens de lezing gaat Henk in op de overeenkomsten en verschillen tussen de baanbrekende werken van beide meesters.
Op zondag 8 september komt Lodewijk Wagenaar langs voor de lezing 'Een Toscaanse prins bezoekt Nederland'. Deze lezing gaat over de twee reizen van Cosimo de Medici 1667-1696. Tijdens deze reizen heeft Cosimo een paar keer het atelier van Rembrandt bezocht en is hij ook in Naarden geweest. Waarschijnlijk is het originele portret van Comenius, dat nu in het Uffizi Museum in Florence, hangt via de Medici familie in het Uffizi terecht gekomen. De 19e eeuwse kopie van het Comenius Museum heeft ook een lange reis achter de rug om uiteindelijk in het Comenius Museum te belanden.
De lezingen beginnen om 15.00 uur. De inloop is vanaf 14.30 uur. Een kaartje inclusief koffie of thee kost 10 euro; voor mensen met een museumkaart is het 5 euro. Aanmelden kan via 035-694 30 45 van dinsdag tot en met zondag van 12.00 tot 17.00 uur.
Het Comenius Museum zit aan de Kloosterstraat 33 in Naarden. Voor meer informatie kijk op www.comeniusmuseum.nl.
