Kijken, ruiken, voelen en proeven rondom Naardermeer
Tussen spoor, snelweg en woonwijk ligt het Naardermeer als groene long van 't Gooi. Het is het oudste natuurmonument van Nederland.
NAARDEN Het stond ooit op de nominatie om een vuilstort te worden, maar het Naardermeer werd gered en neemt nu een markante plek in in het Gooise landschap. Het is niet alleen vanaf het water, maar ook wandelend langs de kant een bezoek waard.
"Kijk, een ringslang", wijst boswachter Hanne Tersmette (32). Even daarvoor schoot al een muis het pad over. Op de natuurlijke speelplaats groeien tussen de palen van de schommels vleesetende plantjes, de zonnedauw. Een zeldzame plantensoort die past in het gebied. Verderop vindt Tersmette uitwerpselen van een vos. "Ik moet even ruiken. Een vos laat een hele penetrante lucht achter", zegt ze terwijl ze de drol besnuffelt. Verderop in het riet staan twee vrijwilligers watermunt te plukken om later op de dag thee van te trekken voor de bezoekers van de rondleiding. Kortom, voor het beleven van de natuur op en rondom het Naardermeer kun je al je zintuigen gebruiken.
Vanaf Gasterij Stadzigt in Naarden kun je het Naardermeer ontdekken met een korte wandeling of vaartocht, en ook bij Fort Uitermeer in Weesp kun je een rondje Naardermeer starten. Maar dan te voet. Op welke manier je het oudste beschermde natuurgebied van Nederland ook gaat bezoeken, het biedt een bijzondere kijkje in hoe de natuur werkt. "Soms denk je de wijsheid in pacht te hebben, maar leer je toch weer van de natuur. Zoals die zeldzame zonnedauw. Die groeit gewoon op het speelterrein en overleeft daar prima. Het laat zien dat mensen en natuur prima samengaan", zegt de enthousiaste boswachter.
Een deel van het Naardermeer is daarom gewoon toegankelijk, al is dat wel met een gids (per boot). Een ander deel is niet te bewonderen vanwege de rust die de bewoners zoeken: purperreigers, reeën en otters. Met die laatste zijn ze erg blij, want de otter staat boven aan de voedselketen en dat betekent dat de rest van de natuur op orde is: rust, een goede waterkwaliteit en genoeg voedsel. De komst van de otter is te danken aan een faunapassage tussen het Naardermeer en de Ankeveense Plassen onder de provinciale weg door. Om de natuur nog meer kans te geven worden ook deze zomer onder de spoorlijn faunapassages gemaakt in samenwerking met ProRail, de provincie Noord-Holland en de gemeente Gooise Meren. 'Verbinding' is sowieso het toverwoord in het Naardermeer. Dit voedselarme moerasgebied (laagveen is geen voedselrijke bodemsoort) trekt andere soorten planten en dieren aan: orchideeën en krabbenscheer. Die laatste, een waterplant, is weer in trek bij de zeldzame groene glazenmakerlibel die zijn eitjes alleen in de krabbenscheer legt. Een natuurgebied om te beschermen.
Dat daar menselijk ingrijpen voor nodig is, vindt Tersmette niet meer dan normaal. "Dit gebied zou er niet eens geweest zijn zonder menselijk ingrijpen. Ook is het zo dat als je niks doet je de biodiversiteit kwijtraakt omdat het allemaal bos wordt. Bomen zouden dan overal groeien, het laagveen zou verdrogen als het waterpeil te laag wordt en dan krijg je het nooit meer terug. Daarom kies je er soms voor om water in te laten in hele droge periodes", vertelt ze bevlogen. "Je moet wel een balans zoeken. Niet alles hoeft toegankelijk te zijn. Maar je moet de natuur wel laten zien, want als je de natuur eenmaal kent dan heb je er een gevoel bij en is de kans groter dat je het wilt beschermen."
Het Naardermeer is in een ijstijd ontstaan. Vanaf de zestiende eeuw werd het drooggemalen voor landbouw, maar dat mislukte door de voedselarme bodem en het terugkeren van kwelwater. In 1890 werd een spoorlijn naar Amsterdam aangelegd en wilde de stad het gebied gaan gebruiken als huisvuilstort. Jac P. Thijsse was een van de tegenstanders en richtte daarom in 1905 Natuurmonumenten op, en maakte het Naardermeer het eerste beschermde natuurgebied van Nederland.
