Jo van Ammers-Küller
De Bussumse schrijfster Jo van Ammers-Küller (1884-1966) was in de jaren 20 van de vorige eeuw een zeer populaire schrijfster van romans, toneelstukken en ook enige non-fictieboeken en was daarnaast ook een pittige dame. Haar doorbraak kwam met 'De opstandigen' in 1925, een roman in meerdere delen over de Leidse fabrikantenfamilie Coornveldt. Ze toonde hierin een sterke interesse in vrouwen die een zelfstandig en vrij leven verworven hadden. Haar boeken werden ook buiten Nederland uitgegeven en vooral in Duitsland zijn veel vertalingen uitgekomen. Ze was geliefd bij veel lezers, maar recensenten waren negatief: 'dameslectuur'. Een recensent schreef: 'Gevoel voor situatie moet wel een vermogen zijn van mevrouw Van Ammers-Küller, die overigens niet schrijven kan en veel gelezen wordt.' Een van haar non-fictieboeken die in 1933 verscheen, is 'Twaalf interessante vrouwen'. Hier portretteert ze een concertzangeres, een voormalige socialistische minister, een communistische gezant, een geslaagde zakenvrouw, een chansonnière, een feministe, een toneelspeelster, een modeontwerpster, een oorlogsverpleegster, een kinderpsychologe, een predikante en een danseres. Van alle geïnterviewden is een foto opgenomen. Het zijn weliswaar langdradige en enigszins oppervlakkige portretten, maar het geeft een aardig inkijkje in het leven van een aantal geslaagde vrouwen in de mondaine westerse wereld en van haarzelf. Jo van Ammers-Küller was inmiddels gescheiden en internationaal georiënteerd, vooral op Duitssprekende landen. Zij maakte ook reizen naar Nederlands-Indië en Amerika. Inmiddels was in Duitsland Hitler aan de macht gekomen en kwam zij onder invloed van het nationaalsocialisme. In 1935 kwam de Duitse vertaling van het vrouwenboek uit onder de titel 'Bedeutende Frauen der Gegenwart', maar met opvallende verschillen: de socialiste, communiste en zakenvrouw waren verdwenen. De Joodse gegevens van zangeres Julia Culp waren geschrapt en zij voegde Winifred Wagner, leidster van de Bayreuther Festspiele en kritiekloze bewonderaar van Hitler, toe. Het portret van de ook Joodse feministe Rosa Manus bleef gehandhaafd.
Jo van Ammers-Küller woonde tijdens de jaren 40-45 en geruime tijd daarna in het Spiegel in Bussum en bewonderde het nazisme. Uiteraard werd zij lid van de Cultuurkamer. Na de oorlog kreeg zij een schrijfverbod en moest ze haar koninklijke onderscheiding inleveren. Onder het pseudoniem Adriaan Hulshoff publiceerde ze nog een roman, maar ook toen ze weer onder eigen naam mocht schrijven, bleef het succes dit keer uit. Ze overleed op 81-jarige leeftijd, verbitterd, in 1966.
Klaas Oosterom
