Het grootste draaiorgel van Nederland staat in Bussum
Houtbewerken, pijpen maken, boekmuziek uitkappen vanaf een papierrol, muziekprogramma's schijven, het aanleggen van techniek: het leven van een orgelbouwer is nooit saai. Vakman Elbert Pluer is de derde generatie orgelbouwers in Bussum en is internationaal bekend in het wereldje van orgelliefhebbers. Fans van zijn werk kwamen zich dinsdag vergapen aan zijn nieuwste orgel met de veelzeggende naam de 'Onvoltooide'.
BUSSUM Zeg je Pluer, dan zeg je draaiorgel. Het leven van Elbert is orgels. Ook nu nog, jaren na zijn pensioen, blijft hij doen wat hij als geen ander kan: een orgel bouwen waar je 'U' tegen zegt.
Pluer is een bescheiden man en klust het liefst de hele dag. Aan zijn woning zijn inmiddels verschillende werkplaatsen gebouwd. Zo heeft hij een kamer waar hij de orgelboeken maakt, een ruimte om hout te bewerken, een gedeelte vol specialistische machines en een zolder met hout in alle soorten en maten. Het is een walhalla voor liefhebbers van muziek, hout, techniek en vakmanschap. Pluer weet niet beter. Het orgel waar hij nu aan werkt heet de 'Onvoltooide' en dat komt, zoals de naam al doet vermoeden, nooit klaar.
Fans
Dat Pluer groot is in de wereld van orgels blijkt wel uit het feit dat hij de hele aardbol over geweest is. In Japan, de Bahama's: alle bezoeken waren gerelateerd aan werken met orgelbouw of reparatie. Dinsdag kreeg de Bussumer een grote groep Engelse fans over de vloer. "Het zijn echte orgelliefhebbers en ze maken elk jaar een trip naar Nederland. Dan bezoeken ze orgelbouwers en verzamelaars. Het is een klein wereldje, dus we kennen elkaar. Ik ben ook vaak genoeg in Engeland geweest. Ze hebben regelmatig gevraagd of ze de Onvoltooide, waar ik nu aan werk, konden bekijken. Dat heb ik een tijdje afgehouden, maar nu mochten ze het wel zien."
Speciaal voor deze gelegenheid is de ingebouwde schuifpui - vanuit de orgelruimte naar de woonkamer - geopend. Daarvoor moest de woonkamer wel flink omgegooid worden. Gelukkig kon een kleinzoon hiermee helpen, want Pluer , hoe actief hij ook nog is, is inmiddels zelf ook alweer 72 jaar.
Voor het geluid is het ook beter als je niet aan één kant van het orgel staat. Het beste hoor je het geluid wanneer je er recht voor staat. En de klank, daar gaat het allemaal om.
Het orgel is onbetaalbaar als je kijkt naar de uren werk
Computer
"Dit is het grootste orgel van Nederland, in ieder geval van na de Tweede Wereldoorlog. Het is niet het grootste als je spreekt over de vorm. Maar het is wel het grootste orgel in muzikale zin. De Onvoltooide heeft 128 toetsen en kan zowel via midibesturing als de conventionele boeken afspelen."
Met midibesturing doelt de bouwer op het besturingsmechaniek dat werkt door middel van elektromagneten. "Het orgel kan dus via de computer afgespeeld worden. Het is een ander mechaniek dan wanneer je kiest voor de conventionele boeken. Maar het orgel klinkt toch hetzelfde. Het is een mechanisch instrument waarmee je simuleert dat het bespeeld wordt."
Toch promoot de orgelbouwer midi niet. "Ik houd meer van het traditionele, echte draaiorgelboek. Maar ik vond het wel een hele leuke uitdaging om deze techniek in de Onvoltooide te verwerken. Je noteert de noten in de computer, die leest de noten en het orgel speelt het af. Het was leuk om het programma te leren op latere leeftijd, maar dat neemt niet weg dat ik ook muziekstukken in boekvorm maak. Dan kap of pons ik een gat in papier. Het is evenveel werk."
Klank is het belangrijkst
Toch is hoe het draaiorgel bespeeld wordt slechts bijzaak voor Pluer. Het gaat hem echt om de muziekklank die uit het orgel komt. Om dat optimaal te krijgen maakt hij werkelijk alles zelf: de 19 registers, de orgelpijpen, die hij vervaardigt uit grenen en elshout, luiken maakt hij van notenhout en ook het technische systeem achter het orgel is helemaal van zijn hand. In totaal heeft hij ongeveer 15 orgels gebouwd en nog veel meer gerestaureerd.
"Toen ik 65 was ging ik met pensioen. Ik heb een tijdje even nagedacht: wat wil ik nu gaan doen? Maar mijn werk is altijd mijn hobby geweest en dus ging ik weer een orgel bouwen. Ik had nog veel onderdelen over en die wilde ik gebruiken. Ik wilde een nieuw en heel groot draaiorgel maken."
Kan het nog mooier?
Zo besloot hij en zo ging hij aan de slag. Hij werkt niet met schetsen, de plannen zitten in zijn hoofd. "Ik kan zelf bepalen wat ik in het orgel wil hebben. Ik heb geen opdrachtgever. Ik probeer altijd weer iets nieuws om te kijken hoe het uitpakt. Hoe kan het nog mooier? Die vraag stel ik mijzelf altijd. Daarbij gaat het echt om de klank."
De Onvoltooide
"Er gaat heel veel tijd, werk en aandacht in de Onvoltooide zitten. Uiteindelijk wordt het orgel onbetaalbaar als je kijkt hoeveel uren werk hier in zitten."
Als hij het draaiorgel aanzet klinkt het goed hard. Het slokt je op zodra je de eerste noten hoort. Het orgel klinkt het lekkerst in een grote ruimte. De Onvoltooide is geschikt als dansorgel, straatorgel én concertorgel. Een veelzijdig instrument dus. "Wil je klassiek, opera of dansmuziek horen?", vraagt Pluer. Eerst klinkt een wat zwaarder stuk, later iets heel frivools. Het instrument is erg veelzijdig. Vaak er op spelen doet hij niet. Hij is veel bezig in de werkplaatsen en hij woont in een woonwijk. "Ik ben veel bezig met houtbewerking en ik speel ook nooit 's avonds."
Een opvolger heeft Pluer niet binnen de familie. Wat er na zijn dood met de Onvoltooide moet gebeuren? "Het zou mooi zijn als het in een grote ruimte komt te staan met een goede akoestiek. Een concerthal bijvoorbeeld."
Maar zover is het nog niet, want het orgel is nog lang niet klaar en Pluer blijft gewoon bezig met wat hij het allerliefst doet: zijn Onvoltooide verder voltooien.
