Naardermeer: 1200 hectare natuur
GOOISE MEREN - De afgelopen jaren heeft het natuurgebied Naardermeer een behoorlijke metamorfose ondergaan. Het gebied, zo'n 1200 hectare, is eigendom van Natuurmonumenten. Gradus Lemmen, sinds 1997 beheerder, stond aan de wieg van veel van die veranderingen.
Tijdens een kanotocht vertelt hij over zijn passie voor de natuur en het Naardermeer. De kano wiebelt een beetje bij het instappen en de miezerige regen die later overgaat in een aardige bui past niet bij het romantische beeld van een vaartocht over het Naardermeer, maar vooruit. Na vijf minuten heb je enkel nog maar oog voor de omgeving. Via een groot open stuk water stuurt Gradus de kano een kreekje in, waar er overigens veel van zijn in het gebied. "Kijk, daar vliegen een paar purperreigers", wijst hij ondertussen naar rechts. In totaal zien we er negen opvliegen. "Waarschijnlijk hebben die daar overnacht", licht Gradus hun plotselinge verschijning toe. Er valt veel te zien, van 'velden' met waterlelies tot zilverreigers en moerasriet in grote hoeveelheden. De beheerder is erg begaan met 'zijn' Naardermeer. "Het bijzondere aan het Naardermeer is dat er geen grote massa's van dezelfde diersoorten in leven. Door het heldere water is het gebied voedselrijk en dat zorgt voor veel diversiteit." Zo leven er snoeken, zeelt, blei en modderkruiper, ijsvogels en futen. "Door de verandering in de natuur komen er de nodige soorten dieren bij, maar per saldo verdwijnen er meer", concludeert Gradus. Zoals de grote karekiet. "Die zul je hier niet meer aantreffen."
Onopgemerkte snelheid
De 57-jarige beheerder maakt zich grote zorgen om de veranderingen die de natuur ondergaat en vooral om de vaak nog onopgemerkte snelheid waarmee dat gebeurt. "Als je het per dag bekijkt zie je het niet zo duidelijk veranderen", stelt hij. Maar over een periode van enkele jaren is de verandering groot. Hij wijst richting een stuk moerassig land. Daar zijn onlangs bomen en riet gekapt om de natuur te herstellen. Als je dat niet doet dan nemen de bomen het gebied binnen de kortste keren over en wordt het leven voor de dieren bemoeilijkt. Gradus realiseert zich dat niet iedereen het eens is met het beleid van Natuurmonumenten. Regelmatig krijgt hij mailtjes en via social media is er de nodige kritiek. "We kunnen het niet iedereen naar de zin maken", geeft hij oprecht toe. "We zoeken de gulden middenweg." En dat valt niet altijd mee, blijkt. Zo zit er een spanningsveld tussen de cultuurhistorische waarde van bijvoorbeeld de buitenplaatsen en de roep om de natuur de natuur te laten. Hij snapt wel dat mensen het niet altijd eens zijn met het beleid, maar met ongeïnformeerd je mening geven heeft hij wel moeite. "We worden soms als de vijand van de natuur gezien. Onterecht", meent hij. "We doen niet zomaar wat, er zit een visie en beleid achter." Met al die negativiteit en het doemdenken over de toekomst heeft Gradus überhaupt niet zo veel. "Natuurmonumenten is een vereniging,. Zonder steun van de ruim 100.000 leden zou het Naardermeer er niet meer zijn geweest in de huidige vorm. Daar moet je je op focussen." Als je het negatieve zo benadrukt dan krijgen mensen al snel het gevoel dat ze er toch niets meer aan kunnen doen. En dat is volgens Gradus geenszins het geval.
Toegangspoort
Een groot deel van zijn werk bestaat uit het ontwikkelen en uitvoeren van een langetermijnvisie. Zo komt Stadzigt rechtstreeks uit zijn koker en is hij direct betrokken bij de plannen voor verbetering en uitbreiding van de huidige veenmosrietlanden. Een hersteloperatie die van levensbelang is voor de moerasvogels en andere fauna. Voor Stadzigt heeft hij vijf jaar geleden hard moeten lobbyen. De gemeente Naarden keurde uiteindelijk maar een deel van de plannen goed, waardoor een investeerder wegviel. De provincie is vervolgens in het financiële gat gesprongen. Het vormt nu volgens Gradus een duidelijke toegangspoort naar het natuurgebied. Ook de vorig jaar gerealiseerde natuurverbinding Naardermeer-Ankeveense Plassen is onderdeel van de langetermijnvisie van Natuurmonumenten. Ondertussen peddelen we stevig door, ook langs plekken waar je als gewone sterveling niet mag komen. Gradus voelt zich een bevoorrecht mens. Dat hij samen met zijn twaalf medewerkers het grootste deel van de dag achter een bureau doorbrengt, vindt hij wel jammer. "Maar als je iets wilt veranderen doe je dat niet alleen met het omhakken van een boom", is zijn nuchtere kijk op de realiteit. Zijn jongensdroom is daarmee wel een beetje verwaterd. Als vierjarige kleuter riep hij al dat hij boswachter wilde worden en daar hoorde altijd buiten zijn natuurlijk bij. Ook wilde hij ooit een boek over de natuur schrijven, maar hij bleef steken bij de inhoudsopgave. Hij hing vervolgens aan de lippen van een amateurbioloog die hij via de georganiseerde activiteiten van de plaatselijke VVV in zijn woonplaats ontmoette. Uiteindelijk koos hij voor een opleiding aan de middelbare tuinbouwschool en voltooide daarna nog de studie Groenvoorziening, landschapsbouw en recreatie. Na een aantal jaar op Vlieland in dienst van Staatsbosbeheer streek hij in 1997 neer aan het Naardermeer. Als het aan hem ligt gaat hij er ook nooit meer weg. Inmiddels hebben we zo'n 300 ha van het natuurgebied rondgepeddeld: tijd voor een boterham met kaas en een kop koffie.
