'De boodschap: NMO blijft dit niveau van onderhoud leveren'
NAARDEN - "Cultuur en erfgoed zijn belangrijk voor een land. Je moet ze behouden voor de volgende generaties. Maar cultuur is niet één op één commercieel draagbaar, er moet altijd geld bij. Een toegangskaartje voor een museum is nooit voldoende om de kosten te dekken", zegt Anton Valk, bestuursvoorzitter van de Nationale Monumentenorganisatie (NMO). "Er moeten altijd alternatieve manieren gevonden worden om monumenten te behouden. Ik zet graag mijn langdurige bedrijfservaring in om de NMO daarbij te helpen."
door Lisa van Dorp
Anton Valk (65) is het gezicht van de NMO. In elk geval tot 1 mei, wanneer de nieuwe directeur van de NMO begint. Valk, oud-CEO van de Britse spoorwegmaatschappij Abellio, werd in 2013 gevraagd om de NMO op te zetten. De organisatie moet het beheer van 31 nationale monumenten, waaronder de Vesting, overnemen van de rijksoverheid. Valk heeft wel iets met cultuur, zegt hij. Hij is voorzitter van de Amsterdamse Cello Biënnale en lid van de Raad van Toezicht van het Scheepvaartmuseum.
De piepjonge organisatie NMO bestaat uit twee delen. "We hebben de Vereniging NMO, waar bestaande monumentenorganisaties zoals Natuurmonumenten, BOEI (behoud industriëel erfgoed) en Hendrick de Keyser (behoud van historische huizen) lid van zijn. Zes van de twintig landelijke erfgoedorganisaties zijn al bij ons aangesloten. Daarnaast is er de Stichting Monumentenbezit die het daadwerkelijke beheer van de individuele monumenten gaat doen. De nieuwe directeur wordt de linking pin tussen de twee clubs."
Waarom hebben we ook alweer een NMO?
"Het Rijk focust zich op kerntaken en stoot het beheer af van monumenten waar geen overheidsdiensten in gehuisvest zijn. De 31 monumenten moeten wel bij elkaar blijven om te voorkomen dat er aan 'cherrypicking' wordt gedaan. Dus dat niemand wil zorgen voor de mindere monumenten die niet door verhuur of toerisme nog iets opleveren en alleen maar geld kosten. In Nederland was er geen overkoepelende organisatie waar het Rijk alles in één keer bij kon parkeren. De NMO biedt die mogelijkheid wel. De Britse organisatie English Heritage heeft model gestaan voor de NMO. Die stichting beheert als een soort vangnet 400 monumenten: van Stonehenge tot kleine gedenknaalden. English Heritage brengt al die lokale organisaties bij elkaar en helpt ze met kennisuitwisseling. Bijvoorbeeld met een cursus fondsenwerving. Dat gaan wij ook doen."
Wat is de visie van de NMO op erfgoedbeheer?
"De NMO is een stichting/vereniging voor het goede doel. De NMO gaat monumenten beheren en (laten) exploiteren om ze te bewaren voor het nageslacht. Dat gebeurt over het algemeen door ze te gebruiken. Want als monumenten leeg staan, gaan ze achteruit. De rijksoverheid bouwt nu haar 'nut-van-het-algemeenfunctie' af: het rijksvastgoedbedrijf heeft straks alleen nog maar gebouwen in beheer waar ambtenaren in werken."
Hoe commercieel zijn jullie?
"Helemaal niet. We zijn een ANBI-stichting. Maar omdat het beheer van oude gebouwen nou eenmaal meer kost dan dat het oplevert, willen we ook inkomsten genereren. Daarbij zoeken we niet naar winst, we zijn immers geen private onderneming, maar naar een optimale exploitatie. Dat gebeurt altijd lokaal."
'We zoeken niet naar winst, maar naar een optimale exploitatie'
Wat is het verdienmodel voor de Vesting? Hoe verdien je aan dit stadje?
"Met de Vesting kun je niet veel anders dan dat er nu gebeurt. Het belang van de Vestingwallen is het in stand houden van dit unieke stadje. Delen van de Vesting worden verhuurd aan het Vestingmuseum, aan restaurants, aan Jan des Bouvrie. Deze gebruikers passen allemaal in de culturele mix om de Vesting een levend, mooi monument te laten zijn. Je kunt het huidige gebruik hoogstens optimaliseren. Bijvoorbeeld als het museum verhuist naar een mooiere locatie kan de bestaande ruimte opnieuw verhuurd worden. Verhuur gebeurt altijd onder duidelijke voorwaarden, zodat er niets met het monument gebeurt."
En het parkeerterrein bij Promers verhuren?
"Het parkeerterrein bij Promers wordt nu verhuurd aan de gemeente Naarden. Dat huurcontract wijzigt niet als de eigenaar verandert. Je kunt parkeerterreinen verhuren als dat de exploitatie meer acceptabel maakt. Dat verandert niets aan het monument dat de Vesting is. Voor de duidelijkheid: alleen verhuren is een optie. We gaan geen onderdelen van de Vesting commercieel afstoten. Dat gaat niet gebeuren."
Een knipperende Van der Valk-toekan boven op een bastion?
"Vreselijk. Geen sprake van. Nu heb ik niks tegen Van der Valk, maar die toekan hoort niet op de Vesting."
De NMO krijgt 61 miljoen euro van het Rijk voor het eeuwigdurend onderhoud van 31 rijksmonumenten.
Het onderhoud van Naarden-Vesting kost jaarlijks zo'n 1 à 1,5 miljoen euro, volgens de NOS kost het onderhoud van alle monumenten 5 miljoen euro per jaar.
Wat is de rekensom?
"We gaan die 61 miljoen euro beleggen om ons kapitaal zeker te stellen en om het onderhoud van te betalen. Ik praat liever niet over bedragen, dat wordt speculeren. Maar de boodschap voor Naarden is dat we het huidige niveau van onderhoud blijven leveren. Hoe we dat doen, is aan ons."
Hij vervolgt: "We hebben uitgerekend welk budget we per monument nodig hebben en we zijn ervan overtuigd dat we dat tot in lengte van dagen met deze som kunnen doen."
