Rien Veldsink (Movares), Ruud van Gorkom (provincie) en Luuk van Hengstum (ProRail) bij aanleg passage.
Rien Veldsink (Movares), Ruud van Gorkom (provincie) en Luuk van Hengstum (ProRail) bij aanleg passage.

'Berlijnse Muur' door het Naardermeer opgeheven door faunapassages

Algemeen

NAARDEN - Kikkers en andere kleine diertjes kunnen niet in of uit het Naardermeer vanwege de spoorlijn die een grote barrière vormt. Er is nu een oplossing gevonden, maar of het werkt?

De spoorlijn die dwars door het Naardermeer loopt, werkt als een Berlijnse Muur voor diverse diersoorten. Neem de heikikker: hij springt maximaal 20 centimeter hoog en kan niet over de spoorrails heen. Het spoor zorgt ervoor dat soorten nauwelijks van de ene naar de andere kant gaan. Gevolg is dat populaties in het Naardermeer te geïsoleerd leven. Het maakt de kans op inteelt reëel, net zoals de kans op uitsterven.

Tien jaar werk
Ruud van Gorkom werkt voor de provincie Noord-Holland en werkt al tien jaar aan de realisatie van de faunapassages door het Naardermeer. Tien jaar, dat is nogal wat. "Ja, ik heb zelfs mijn pensioen een jaar uitgesteld om ook het resultaat te kunnen aanschouwen. Na al die jaren van praten, onbegrip, plannen bespreken, ruzie maken, mensen overtuigen en partijen bij elkaar brengen, vind ik het tijd om te 'oogsten'. Het is helemaal te gek dat de passages nu worden aangelegd", vertelt hij.

Negen passages
Van Gorkom houdt zijn verhaal op een elektrisch bootje dat door het Naardermeer vaart. Aan boord een afvaardiging van de provincie Noord-Holland, ProRail, Natuurmonumenten en andere betrokkenen. Maandagochtend om 7 uur werd een begin gemaakt met de aanleg van de eerste van negen faunapassages en dat wilden ze graag eens van dichtbij bekijken. Het gaat om hele diverse faunapassages zoals twee nieuwe, experimentele passages in een holle spoorbiels, natte verbindingen, looprichels, een dassentunnel en de voetgangers- en fietspassage, de zogenoemde Voormeerpassage.

De locaties liggen verspreid door het Naardermeer.

Het Naardermeer ligt er zoals altijd prachtig bij. Helder water, watervogels, rietkragen, een witte wolk aan de blauwe hemel. Het is er heel stil, zeker nu de treinen niet rijden. Boswachter Luc is duidelijk in zijn nopjes op de boot. Trots op het natuurgebied dat 100 jaar geleden zomaar een vuilnisstort voor Amsterdam had kunnen zijn, ware het niet dat Jac. P. Thijsse daar een stokje voor wist te steken.

Ringslangen, kikkers en muizen
De boswachter is optimistisch over de nieuwe faunapassages. "Ik verwacht dat muizen, ringslangen, kikkers en boommarters er gebruik van gaan maken." Maar hij hoopt ook dat dassen en otters de weg naar het Naardermeer zullen vinden. Het is een mooie aanvulling op de soorten die er al leven. Waaronder de snoeken van 1,20 meter lang, de ijsvogels en purperreigers in het Natura 2000-gebied. Het zou zomaar kunnen dat Luc de persoon is die de faunapassages gaat beheren. Er moet goed gemaaid worden zodat de dieren geen andere keus hebben dan de passage te nemen naar de andere kant.


Boswachter Luc zou de beheerder van de faunapassages kunnen worden.

In het project faunapassages, dat 17 miljoen euro kost, zitten twee innovatieve faunapassages die speciaal voor dit project zijn ontworpen. De betrokkenen zijn er lyrisch over en vermoeden dat het concept, bij bewezen succes, door heel Nederland en zelfs internationaal uitgerold kan worden. Het gaat om een 'uitvinding' van ingenieursbureau Movares uit Utrecht. Rien Veldsink nam het initiatief om een tunnel te maken in een holle biels. Dat is wellicht een wat uitgeklede benoeming voor de 'dwarsligger faunapassage' maar maakt wel direct duidelijk waar het om gaat.

Holle exemplaren
De betonnen dwarsliggers worden vervangen voor holle exemplaren van staal. Kleine dieren kunnen via de opening makkelijk onder de rails door. Omdat de dieren niet houden van donkere tunnels zit er een roostertje op dat licht doorlaat. Ook wordt voorkomen dat de dieren -wanneer de trein eroverheen rijdt - worden meegezogen. Of dit de truc is, is afwachten, maar het biedt wel een oplossing voor de hoge grondwaterstanden die belemmerde dat er grote faunapassages aangelegd konden worden.

Versnippering
Ecoloog Nico Jonker van de provincie Noord-Holland is blij dat met de passages de versnippering van de natuurgebieden wordt teruggedrongen. "De biotopen zijn bestudeerd en we hebben gekeken wat nodig was. We leveren nu maatwerk voor de verschillende diersoorten. We hopen dat door de verbindingen gezonde populaties ontstaan en dat gaan we dan ook monitoren.

Monitoren
De grote vraag binnen het project is: doet-ie het of doet-ie het niet. De werking verzilver je in het beheer, dat is de sleutel naar succes", besluit hij. De komende twee jaar wordt bijgehouden of en hoeveel dieren de passages gebruiken. De deskundigen zijn optimistisch gestemd. Boswachter Luc weet zeker dat het gaat werken. Hij droomt al van de komst van de bever. "Die kan straks vanuit de Flevopolder of de Veluwerandmeren zo doorlopen het Naardermeer in."

Hooggespannen verwachtingen
Maar om de feiten echt goed bij te houden wordt niet alleen beeldmateriaal opgenomen. Er wordt ook genetisch materiaal afgenomen bij de heikikkers om te kijken hoe het zit met de genetische variatie. En dat wordt over een aantal jaren nog een keer herhaald. Hoewel er geen garanties worden gegeven, bracht de faunapassage naar de Ankeveense Plassen de otter naar het Naardermeer. De verwachtingen zijn dus hooggespannen. Eind 2021 zijn de resultaten bekend en weten we of de passages wel of niet werken.

De bielzen worden vervangen voor 'holle' exemplaren. Het werk is deze week nog klaar. Foto: Provincie Noord-Holland.

De holle biels - faunapassage voor kleine dieren. Foto: Movarus.
 

Uit de krant